Sierp (1)
| Numer inwentarzowy | Czas powstania | Wymiary w cm. |
|---|---|---|
| IPRM/ETN/180 | XX w. |
|
Opis |
Ostrze o mocno zakrzywionym kształcie i drewnianym, walcowatym uchwytem. Uchwyt ma pęknięcia i ślady po kornikach. Ostrze jest zardzewiałe. |
Historia obiektu |
Sierp wywodzi się z krajów śródziemnomorskich, skąd, wraz z umiejętnością uprawy roślin, przywędrował na tereny Polski w początkach neolitu. Najstarsze sierpy wykonywane były z krzemienia. Później używano sierpów z brązu, a we wczesnej epoce żelaza pojawiły się sierpy żelazne, które w okresie późnolateńskim (150/100 p.n.e. – I w. n.e.) zaczęły przypominać współczesne. Na ziemiach polskich występowały sierpy duże i małe, o ostrzu elipsowatym lub półkolistym oraz ząbkowanej lub gładkiej krawędzi tnącej. Sierpy żelazne, wykonywane przez kowali lub produkowane fabrycznie, były używane jako podstawowe narzędzie żniwiarskie w niektórych regionach Polski jeszcze w pierwszych dwóch dekadach XX w., a w wielu miejscowościach, zwłaszcza na wschodzie Polski, używano ich obok kos i kosiarek nawet w drugiej połowie XX w. Sierpy służyły wtedy najczęściej do żęcia prosa, zboża bardzo dojrzałego lub zmierzwionego przez deszcz i wiatr, a także dla uzyskania prostej słomy. Podejmowano nimi także pokos przy żęciu kosą. Poza tym sierpami ścinano trawę, chwasty, trzcinę, wiklinę oraz różne rośliny uprawiane w ogrodach.
Używanie sierpa podczas żniw było domeną kobiet. Lewą dłonią chwytały łodygi przy samej ziemi i ucinały je sierpem trzymanym w dłoni prawej. Mężczyźni sięgali po sierpy tylko wtedy, gdy nadchodził deszcz i trzeba było przyspieszyć pracę. Ich rolą było wiązanie i składanie snopów. Zmiany w podziale pracy przy żniwach nastąpiły wraz z upowszechnieniem się kosy. Sierp powinien być przede wszystkim ostry; żniwiarze mawiali, że „dobry sierp powinien mieć jad”. Dlatego już od wczesnej wiosny w kuźniach pojawiali się klienci z sierpami do ostrzenia. Dobrze zaostrzonym sierpem „miało było czuć, że się żnie”. Wydajność pracy zależała także od gleby na jakiej rosło zboże: na piaskach, gdzie było ono rzadsze i grubsze, żęło się trudniej, na ziemiach żyznych – łatwiej, a najcięższa praca czekała żeńców na gruntach, które wcześniej leżały odłogiem. W ciągu jednego dnia przy pomocy sierpa można było zżąć 60 – 120 snopków. Od przebiegu i efektów pracy żniwiarzy zależały losy ludzi – żniwa, jako najważniejszy etap w rocznym cyklu prac gospodarskich, miały swój zwyczajowy porządek i uświęcone tradycją obrzędy. Rozpoczynano od poświęcenia sierpów. W wielu regionach Polski przed zżęciem pierwszych kłosów rzucano sierp na ziemię i dopiero po podniesieniu go zaczynano pracę. Zabieg taki miał zabezpieczyć żniwiarzy przed skaleczeniem. Przed bólem krzyża podczas żniw miało uchronić stukanie sierpami w kamienie, a przed nadwyrężeniem nadgarstka – owinięcie go nicią z palmy wielkanocnej, gromnicy lub bukietu poświęconego w święto Matki Boskiej Zielnej. Nad Narwią podczas żniw dziewczęta wróżyły o zamążpójściu rzucając sierpy za siebie. Na wschodzie Białostockiego żniwa kończyła uczta przy przepiórce, czyli ostatniej kępie zboża zaplecionej w specjalny sposób i przystrojonej kwiatami. Podczas uczty sierpy wisiały na przepiórce nie dotykając ścierniska. Znaczyło to, że żniwiarze skończyli pracę. Podobnie jak inne metalowe przedmioty, sierp pełnił funkcje apotropeiczne – wierzono, że zabezpiecza przed złymi mocami. Był także podstawowym narzędziem wykorzystywanym do upalania kołtunów. Sierp przez kilka tysiącleci był niepodzielnie panującym narzędziem do żęcia zbóż. Ósmy miesiąc roku, kiedy to odbywały się żniwa, na jego cześć nazwano sierpniem, on też był symbolem tego miesiąca w starych kalendarzach. Źródło: wikipedia, www.muzeum-szreniawa.pl, www.etnomuzeum.eu, Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, t. 1, Warszawa, 1967. s. 205-207 |
Stan zachowania: |
średni |
Opis dźwiękowy: |
brak |
Licencja: |
 Licencja CC BY 3.0 Polska |
Drukuj
